“Jaga gallu, malem pon.” Kalaban sowara lembu’, binena Ji Mat ajagai, sabab are pon malem. Are ekoca’ malem biasana pon ondhung ka bara’, mon sanontoan, kabudhi kol dhuwa’ seyang, para’ asar, garowa pon ekoca’ malem. Bila pon sorop sampe’ gi’ laggu enggi ekoca’ malem keya. Malem se petteng. Kadhang jugan manabi gi ta’ abajang dzuhur, tor jugan pon para’ asar, bakal badha parengeddan dhari oreng semma’na. “Se abajanga gallu. Are pon malem.” Padahal gi ta’ asar balekkadan. Namong saka’dhinto cem-macemma bakto se kodu ekagali.
Bakto ngeding sowara binena, Ji Mat ta’ duli jaga.
Gi’ akoleya’. Makobassa. Arotho’ tengngana. Agulung sarongnga. Tanangnga
aging-daragang nyare roko’. “Jaga tedung napa’ aroko’a. amor-kemmor gallu na balekka’.”
Sowara binena nembuwi dhari adha’na labangnga.
“Enggi bula ngeding pon!” ngeding sowarana Ji Mat,
Binena maso’ ka dhalem romana. ngodhi’i tvna. “Sampeyan dinggal ambu ja’ lako
entaran ka tase’. Sampeyan pon seppo. Kaula ban sampeyan pon padha seppona.
Obu’na pon pote sacethak. Dinggal la-ngalae ka na’ potona.” Sambi neggu’ remote
tv, binena acaca.
“Enggi!” Ji Mat jaga. Entar ka jedding se badha e
dhitemorra romana, nalpe’ ka bengkona. Jedding se kadaddiyan dhuwa’ kamar
pamandhiyan. Jedding ganeko ngadhep ka dhaja. Akadiya romana. Paralon nyobbul
dhari baba-adha’na jedding. Paralon ganeko ngesse’e aeng se agili dhari bor
disa, se dhimma oreng se ngala’ aeng ka gadhiya, majar kalaban okoran meteran.
Ji Mat mandi. Abajang. Ngakan.
Maos jugan
- Carpan: Ngacepper
- Agigi' Sangngarra Jagung
- Kamus Bahasa Madura
- Tase’ Tadha’ Omba’
- Entara ka Resepsi Satu Abad NU
Ji Mat aropa’agi nyama ologanna se nyama aslina
enggi paneka Haji Mohammad Abdul Mannan, namong karana egadhiya ngolok nyamana
oreng coma kalaban sakeccap dhukeccap. Daddina Ji Mohammad gun eolok Ji Mat,
kadhang nyamana oreng bur-lebur ban bagus, gun ekala’ konco’-bungkella, akadiya
Zainul Muttaqin, daddi Yin, Hendria, daddi Eeng, Nur Laili daddi Lele, Aspar
daddi empang tor laen samacemma. Ji Mat mangkat ka mekka abareng binena.
Saenggana binina esambut kalaban Bu Ajji, namong sopaja gampang ban lekkas
eolok: Bujji, Buk Ji. Sapaneka jugan kalaban Ji Mat, se tor kadhang eolok Pak
Ji otaba Pajji, Pajji Mat.
Ji Mat ban binena neko pajat kalonta kalaban oreng
se pelak alako. Seyang ban malem katon ta’ nemmo oreng se kadhuwa neko bu-ambu,
istirahat, paggun adaragang, adaragung, ca’na se reng-oreng, paggun asaka’,
sakabbiyanna kalakoan elakone, ta’ nampek, molae dhari mekol calatthong, mekol
juko’ e penggir tase’, entar ka tase’ bila malemma, ngorap, tor kadhang noro’
aplitur, mlamer, sempat ajar nyalasar, ajar nokange, namong ta’ kaparengan cap,
saenggana salasar ban tokolla epasra’agi ka na’ potona.
Barinto keya kalaban Bujji se pelak nolonge lakena.
Ta’ gun nganju ana’ eromana. Sajjegga ana’na pon bisa amaen dibi’, kacong
ganeko edina ka tan-taretanna sopaja amaen ban ca-kancana. Bujji nolonge alako.
Banne gun nolonge, tape alako; toron ka saba, manja’, ngala’ raowan, derrebban,
ngaju’ oto’, ngangko’ kaju, noro’ maongga matoron beddhi celleng ka trek.
Kadhang noro’ maongga-matoron bato pote.
Se kadhuwa, Bujji-Pajji Mat sabellun mangkat alako,
makane ajam, makane embi’na, tanto ambu ngala’ rambanan, tonas, ka talon-talon
sopaja badha sadhiya’an. Namong sanajjan padha pelak alako, tak sakabbiyanna
oreng senneng ka Bujji-Pajji Mat, se gi’ bakto ganeko ta’ ongga ajji kanan.
“Dhu dhamma’a dika, Dul! Alako ababba’ sakale.
Kaburu mateya gi.” Oca’na reng-oreng se badha e kampongnga.
“Alonggu gallu buk. Ja’ alako malolo. La-balana
sapot sambi. Hahaha.” Oca’ se laen ka binena.
“Ora’ neka ja’ bi-kabbiyagi. Badha baktona ka angguy
ngaso. Aneka banne messin. Tolang neka kaemane.” Oca’na se laen. Dul Mannan se
gi’ ta’ ongga ajji ganeko, gun nyaot kalaban enggi.
“Cora’na Dul Mannan kaburu ka mekka’a. ababba’
sakale ka kalakowan. Kakabbi elakone. Katon ebangnges onggu ro. Adha’ sapana.
Ta’ tao ka sapa se ngajak, laju elakone. Poko’ ta’ mameggelli ca’na, laju
elakone. La bannya’ pessena. Buh jaro sateya sapena la lempo kabbi. Tolos ka
mekka’a cora’na.”
Salaen bajeng alako. Dul Mannan pajat bajeng entar
ka koburan-koburan karamat, akadiya Gung Ahmat, Gung Podhi, Asta Tenggi, Asta
Kumu’, Asta Yusuf sampe ka Carron. Ka Bangkalan, ka Syaikhona Khalil, ka To
Ampar pamekasan, jugan nyabis ka keyae sampe’ ka Banyuwange, sopaja usahana
pagguna lancar tor sobung gangguwan. Pan-saponapan se ekasajja bakal tekka
hajat. Nape pole sanonto pon gadhuwan dhuwa’ ana’, lanceng ban paraban. Pon
padha raja, padha asakola. Tanto sakejja’ laggi’ se lanceng abinea, se paraban
alakeya. Ta’ kera rung-burungan. Saenggana parlo agabay roma kaangguy paraban
se settong ganeko.
Sabban malem apongsa entar ka tase’ sopaja nemmo
rajekka se samporna. Dhalem entar ka tase’ ganeko aba’na terros maca duwa-duwa
se eparenge pan-barempan keyae se ecabise. Aeng-aeng ollena dhari To Ampar
ecamporragi dha’ aeng se enoma sabban are, saenggana kacong-cebbing ganeko
jugan ngaolle barokana aeng se dhari asta.
Samarena mabine’e lancengnga, Dul Mannan kaparengan
tabukka’na pekkeran kaangguy mangkat ka tana mekka. Pan-barempan teggalla
ejuwal. Sapena jugan ejuwal. Teggal-teggal ganeko pajat ollena mapolong sabban
are sabban malem. Dhari bajengnga alako. Sampe’ kellar melle pan-barempan
kebbun, teggal, saban. Kebbun ban teggalla etamenne bungkana nyeor, bungkana
tarebung, saenggana bakto ejual. Argana ongga tor paju larang. Dul Mannan ta’
ajuwal kabbi tanana, sabab badha kacong-cebbing se kodu olle sangkolan.
Pamolena dhari tana mekka, Dul Mannan ngaolle nyama Ajji, saengga esambut
kalaban Pajji-Bujji.
Ta’ abit dhari ganeko. Cebbingnga, paraban se pon
bannya’ alerek ganeko, epenta oreng. Namong nape, paraban ganeko gi ta’ aniat
akeluarga. Gi’ lebur asakola, ngoca’na matotoga sampe’ S1 mon bisa gi’ terro
S2. Ji Mat ta’ bisa maksa. Sopaja ta’ aperreyan. Molae ana’na ta’ narema
lamaranna oreng ganeko. Ji Mat ngadhebbi ka mangmangan. Mangmang. Rengsa.
Posang. Baremma mon na’ potona se babine’ ganeko epagila. Epaposang. Sabban
malem jaga malem. Maca duwa sopaja paraban ganeko ta’ eduwai. Rekong. Bannya’
kadaddiyan, reng bine’ se nola’ lamaran, pas epagila. Pas laju ngoca’.
“Bula kerrong ka dika Mat Toyu.” “Bula terro
apolonga kalaban dika Toyu.” Kalaban jung-kejungan. “Baremma’a kooo mon bula
sampe’ ta’ bisa apolong kalaban dika Lukman.” Tor cem-macemma kagila’an
esababbagi semmar mesem otaba jaran goyang. Duwa semmar mesem ban jaran goyang
ta’ nangko, namong paraban ganeko molae sake’, pasalla gun moros, ka attas ka
baba, sake’ tabu’. Emolae sake’ tabu’ ganeko. Ji Mat Sajan posang. Mare
eaterragi ka dokter disa mare, mantre disa mare, namong tabu’na sajan gali. Ji
Mat seyal. Ji Mat mangkat nyare aeng. Pola seher. Mangkat nyare aeng ka To
Ampar ban Carron. Namong sobung ollena. Tabu’na paraban ganeko sajan gali. Ta’
bisa akopadhang. Orengnga koros.
“Poko’ ba’na baras, maske entara dhamma etoroda ban
eaterra mon sengko’.” Bannya’ oreng acaca, ja’ badha oreng baji’ ka Ji Mat
(Pajji aleas dul mannan) se pelak alako, pas nola’ lamaran. Ji Mat ta’ bisa
laju nyangka ka Mitra’e se nyeher. Sabab pola edhiya ta’ ekaedhing badha tokang
seher. Samarena lamaranna etola’, Mitra’e ta’ soker ban Ji Mat, paggun akanca,
namong pajat rang-rang mangkat abareng ka tase’. Dhalem nyare bukona tamba
(obat), Ji Mat abillai onggu. Apongsa. Nyare ka dhaja, ponca temorra polo Buja,
ponca bara’na paggun tadha’ ollena. Ji Mat nanges dhalem parjalanan. Asabab
aba’na ngaolle coba se ce’ rajana. Embana ka na’ poto, cebbing settong
kabbiyanna. Masa iya kodu tadha’, sakola’anna ta’ tekka hajat. Nyapcab aeng
matana ta’ ekarassa.
Paraban ganeko ekeba pole ka roma sake’ Manjangan,
entas tase’ dhari romana Ji Mat. Namong roma sake’ jugan ta’ ngatase. Ta’ bisa
eoprasi, asabab inpus ta’ bisa maso’. Ji Mat tanto sajan posang. Ngalengsang.
Rengsa. Akaton pon tadha’ arebban. Paraban se pon kare tolangnga ganeko ekeba
mole. Bannya’ oreng nyapot. Dhalem nyapot ganeko. Oreng badha se nyambi gula paser, mari, biskit, pesse ban
laen samacemma.
“Koros bariya ba’na, Bing.”
“Mandar barasa!”
“Mandar badha katarteban omor!”
“Mandar badha’a bukona tamba.”
“Dhu baremma’a ba’ana bing.”
“Mara paraja ate.”
“Mandar taowa bunga keya, ba’na bing.”
“Ta’ ekaterrowe bing.”
Bujji tanto jugan lako nanges, noro’ sossa, noro’
ngalengsang. Posang. Paraban ganeko pon ta’ endha’ ngakan, ngenom balekkadan
sakone’. Sorop are, paraban ganeko pon ta’ aengngap sakale. Berruy-tanges nompa
dhalem sakalengngadha’. Taretanna se towa’an ta’ mangga ngabas ale’na tadha’
omor ka adha’. Ji Mat lemmes. Marena petto’na, Ji Mat ta’ endha’ moleya dhari
tase’, nanges, ta’ rida’ paraban cebbingnga tadha’ omor. Are ganeko ekone’e
pan-barempan oreng paggun ta’ duli endha’. Elemmesse ta’ endha’. Ana’na se
lalake’ aberruy sopaja eppa’na mole. Ji Mat ta’ mangga. Ji Mat mole. Molae are
ganeko Ji Mat lako entara ka tase’, namong ta’ duli ebagi mon binena.
Maos jugan
- Sajan Abit Oreng Atane Sajan Tadha'
- Konsonan Alos & Dhammang
- carpan: Labang
- Epic Ending Preman Pensiun
- Ajam Guring Pongkasan
“Samangken kaula ban sampeyan pon ta’ pate andhi’
ora’, dina ambu ja’ lako entara ka tase’.” Oca’na binena. Oca’ ganeko gun
ebales kalaban “Enggi!” sanajjan ngoca’ enggi. Ji Mat paggun entar ka tase’.
Cengkal. Ana’na noro’ ta’ magi. Gun ejawab. “Iya la.” Ji Mat paggun mangkat ka
tase’. Ta’ ngedingngagi. Gi’ ka adha’na. lako etoltol, tako’ Ji Mat acabbur ka
tase’, aradda’ etase’, sopaja lekkas mate, namong kantos pan-barempan taon, Ji
Mat paggun entar ka tase’.
“Sampeyan anapa ma’ paggun entar ka tase’. Napa
esare?” petanyana binena matakerjat aba’na.
“Enggi nape esareya mon ta’ juko’, kapetheng,
ban-keban se badha etase’, enggi tadha’ pole. Pola esanggu nyarea bine mon
dika, ma’ se nemmo tamburuwan malolo.”
“Banne tamburuwan. Enggi dinggal mon pon lebur.”
Mare ngoca’ cara ganeko. Bine jaga. Entar ka dhapor. Ji Mat nyongke’ gigina
eadha’na romana. Toju’. Nyandhar. Sabab korsena pon tadha’ sandharanna.
‘enggi bula jat badha se esare. Bula nyero’, nyaro’,
ajaring, keng gun terro nyarea seher, seher se ebuwang ka tase’ mon taking
seherra. Ana’na lako adhatengan ja’ seherra ebuwang ka tase’.
Galtomas-Palalangan, Rebba, 1443
*Mat Toyu aropa'agi pangarang buku Kerrong ka Omba' tor Ngejung