Rèng Binè’ Ḍâlem Kepkeppan Jhâman

Rèng Binè’ Ḍâlem Kepkeppan Jhâman

Karya sastra amanca bârna ropaèpon. Bâḍâ sastra sè èserrat mènangka bur-leburân (hiburan) mongghu para maos. Bâḍâ sè èserrat kaangghuy ngèket sajârâ sopajâ dhâddhi pangaonèngan tor pangajhârân. Misalèpon, lebât novel-novel angghidhân Pramoedya Ananta Toer, paramaos bhâkal onèng kadhi ponapa representasi sosial bhudhâjâ nèng jhâman kolonial. Nangèng segghut jhughân karya sastra aropa’aghi tokèlan ḍâri kabâḍ’ân (realitas) ḍâlem kaoḍi’ân rèn-saarèn, sè è ḍâlemèpon tasessel kritik otabâ pamangghi mongghu tèngka ghulina maghârsarè, aghândhu’ paèmodhân, tor aghuthèk pangghâliyân. Akadhi sè èdhâbuaghi WS Rendra, sala sèttonga sastrawan Indonesia, jhâ’ sastra sareng kasenian ka’ḍinto saèstona kodhu aghândhu’ artè sè kèngèng èpondhut sareng para maos, kèngèng èpetthek dhâddhi pangajhârân tor kaca kebbhâng.

Sarojhu’ sareng dhâdhâbu ka’ḍissa’, bâḍâ sèttong pangangghit binè’ sè addhreng ngopènè tor ngajhum carèta-carèta kaoḍi’an, sè meddhâl tor tombu ḍâlam maghârsarè. Elok Teja Suminar asmaèpon. Pangangghit binè’ sè bhâbbhâr è Kabupatèn Bhângkalan 14 Juli 1983, nyongkap realitas sè ngoko kowat ḍâlem kaoḍi’ân rèng Madhurâ ḍâlem satengkes carèta panḍâ’ aombhul Parabân Tuah. Buku ka’ḍinto aèssè 11 carpan sè sabâgiânèpon perna terbi’ è media. Duâ’ carpan èserrat saamponna neptep è Bhângkalan, dhinèng 9 carpan sè laèn èserrat nalèka salèrana ghi’ bâḍâ è Lampung. Sabâb dhujân maos buku-buku sastra ngabidhi dhimèn, pas aghuthèk pangaterroèpon kaangghuy nyerrat jhughân.

Maos jugan

• Nice Girl Syndrome; Penyakit Psikis Remaja
• Puisi Muhtadi ZL: Jarak yang Kukejar
• Ibu; Madrasatul 'Ula Seorang Anak
• Memahami Fikih Pandemi
• Luka yang Menua

Parabân Tuah èpondhut ḍâri sala sèttong carpan sè aombhul samè. Nyarèta’aghi Ḍiḍin, rèng binè’ sè ta’ ghellem akabin sanajjân omor ampon nyambhâdhâni. Sabbhân bâkto, sè èbhu ta’ bu-ambu maènga’ sopajâ dhuli nyarè bhâkal. Dhinèng Ḍiḍin ta’ marḍuli’i. Konflik sajân atambâ nalèka alè’na Ḍiḍin nyo’on èdhi kaangghuy jhujhuk akalowarga. Mètorot traḍisi, ana’ sè ḍâ’-ngoḍâ’ân ta’ kèngèng adhâllui kabin. Manabi adhâllui, rajâ parsèko mongghu sè towa’an, akadhi malarat nemmo jhudhu otabâ ta’ paju lakè. Bilâ ampon malarat nemmo jhudhu, dhinèng abâ’ sajân ètabâng omor, pas metto jhâjhuluk parabân towa ḍâri bhâlâ tangghâ. Dhâddhi, rèng binè’ ka’ḍinto aromasa bâng-tatabâng sareng angghâna omor sè nyambhâdhâni (ideal) kaangghuy akalowarga. Pramèla ḍâri ka’ḍinto, lajhu bânnya’ rèng seppo sè kabhuru aghâdhuwânna manto. Torkadhâng bâḍâ na’-kana’ sè ampon èpacangngaghi ngabidhi ghi’ bâu kencor.

Sè dhâddhi ka ta’sondhughân èngghi ka’ḍinto rèng binè’ segghut dhâddhi parbhândhingan sareng bhârâng sè ta’ kennèng èdhâ’âr otabâ ta’ kèngèng èghuna’aghi polè sabâb ampon talèbât ḍâri bâkto sè ètantoaghi (kadaluwarsa), manabi ta’ ghellem akabin. Pramèla bâḍâ jhâjhuluk parabân towa, parabân sè ampon talèbât omor ngalampa’aghi kabin. Bâḍâ pamangghi jhâ’ rèng binè’ ka’ḍinto angghâna omor 25 ka 30. Bâḍâ jhughân pamangghi sè laèn, rèng bine’ kodhu akalowarga sabelluna omor 25. Lebbi ḍâri ka’ḍissa’ pas èangghâp parabân towa. Nalèka ta’ dhuli paju lakè, rèng binè’ ghellâ’ lajhu dhâddhi caca sè amacem mongghu rèng laèn. Bhidhâ sareng rèng lakè’. Sanajjân bânnya’ jhughân rèng lakè’ sè ta’ dhuli abinè, nangèng rang-rang bâḍâ jhâjhuluk “lancèng towa”. Hal ka’ḍinto mènangka konstruk sosial sè malarat kaangghuy èobâ.

Carpan Parabân Tuah mènangka parlambhâng serronah pangangghit tor bâgiân ḍâri ekspresi ka ta’cocoghân mongghu traḍisi sè ghi’ kapra è maghârsarè Madhurâ nangèng ampon ta’ akor kalabân jhâman mangkèn. Saèstona, ampon ta’ kèngèng akarangkèng rèng binè’ ḍâlem bâtesan omor kaangghuy akalowarga. Sabâb kalabân majhuna jhâman, ampon ta’ kabitongan polè rèng binè’ sè lebbi senneng nerrosaghi nyarè èlmo kantos ka sakola’an sè lebbi tèngghi. Otabâ rèng binè’ sè lebbi mèlè kaangghuy acabbhur nèng aktifitas sosial sopajâ bisa aparèng manfaat mongghu orèng laèn. Nangèng kadhâng sè aghândhu’ bhingong tor dilema, nalèka karep ta’ akor sareng pangghâliyânèpon orèng seppo. Dhinèng manabi alabân, eangghâp ana’ sè dhârâka.

Saterrosèpon, nèng è carpan sè laèn, pangangghit ta’ coma ngatoraghi konflik personal, nangèng jhughân aghuthèk peran marjinal rèng binè’ ḍâlem rèlasi kalowarga. Akadhi ḍâlem carpan aombhul Orok, Mitun, tor Sarung Emmak, sè ka’ḍimma rèng binè’ ta’ kèngèng aparèng pamangghi ḍâlem sabbhân-sabbhân kasempadhân otabâ parembhâghân. Rèng binè’ ta’ lebbi ḍâri sakadhâr aladhini lakè. Dhinèng ḍâlem kalowarga, lakè sè negghu’ kobâsa, sè kodhu ètoro’ pamangghièpon, tor dhâddhi dhukana ḍâ’ ka binè manabi ta’ atoro’ oca’.

Buku sè bhuru terbhi’ nèng taon 2021 ka’ḍinto jhughân èghenna’è kalabân tèma laèn, akadhi carpan sè aombhul Bhubuen, carètaèpon Zain sè burung ngabin Laila sabâb kaaddhângan parbhidhâ’ân status sosial sè akadhi langè’ tor bhumè. Orèng seppoèpon Laila jhârâghân sè bânnya’ dhunnyana, dhinèng rèng seppoèpon Zain coma tokang. Sabâb talèbât tarèsna ḍâ’ Laila, Zain mèyos ḍâ’ Malaysia dhâddhi TKI, nyarè kasap sè langkong sèpa’ sopajâ ngaollè èdhi ngabin Laila. Nangèng kopalang ta’ kennèng alang. Bhubhâr ḍâri Malaysia, Zain mangghi’i Laila èpakabin sareng orèng laèn. Zain astabâ ongghu. Atèna ngello’, akantha apoy ḍâlem sekkem.

Maos jugan

• ALBUM TANPA JUDUL
• Tabun Dalam Lingkaran
• Tidur di Dalam Puisi
• Pesantren Sebagai Pusat Pengetahuan
• Madhurâ ḍâlem Kaca Sajhârâ

Ta’ coma carèta seddhi, bâḍâ jhughân carèta sè abek loco, èngghi ka’ḍinto carètaèpon Jhi Umar ḍâlem “Panggil Aku Abah.” Asabâb ampon ongghâ ajjhi, Jhi Umar makon ḍâ’ potra tor mantoèpon kaangghuy ngolok Aba. Jhi Umar dhuka amarghâ manto sè ḍâri Jhâbâ lopot ta’ nyebbhut Aba. Carèta ka’ḍinto mènangka parsemmon mongghu orèng sè tama’ ḍâ’ pangormadhânèpon rèng laèn. Sabâb apangrasa tèngghi, pas akarep jhâjhuluk sè akor sareng status otabâ pangkatèpon.

Ḍâri 11 carèta, manabi ètalèktèghi polè, pangangghit kabânnya’an ngatorraghi parsoalan-parsoalanèpon rèng binè’ è Madhurâ ḍâlem bhughellân traḍisi. Angghidhân ka’ḍinto tantona sajân nambâi ghâlimpo’an sastra tolès sè ghumatè ḍâlem mèrtè kabhudhâjân tor rèalitas sosial nèng Madhurâ. Napa polè, pangangghit bhâbbhâr è Madhurâ, sè lakar jhimet tor metmet apolong oḍi’ sareng maghârsarè. Maka pantes manabi carèta-carèta ḍâlem buku ka’ḍinto èkarassa asareddhemman kamadhurâ’ânèpon.

Sanajjân bhâsa sè èghuna’aghi ghâmpang èmaos, ta’ èmo’ sarèng diksi sè jhâlimet, nangèng kowat è ḍâlem maoḍi’ carèta kalabân majhâghâ èmosi nèng sabbhân-sabbhân narasi. Salèrana jhughân segghut mongkasè carèta kalabân hal-hal sè ta’ èkèra sabellunèpon (plot twist). Plot twist ka’ḍinto sèttong tèknik naratif sè lakar segghut èghuna’aghi ḍâlem serradhân. Plot twist èpèlè kaangghuy aparèng katakerjhâdhân mongghu para maos sè ampon nyekkennè pamangghi dhibi’ ngabidhi carèta èkanthang. Saèngghâna aparèng kasempadhân ḍâ’ para maos kaangghuy nafsèrè otabâ bhâk-nebbhâk dhibi’.

Mènangka panotor sè pongkasan, saèstona ombhul Paraban Tuah ka’ḍinto parlo èsampornaaghi sakonè’ kalabân èyakorraghi sareng èjhâ’ân sè langkong saè. Kakorangan ka’ḍissa’ namong sakalerabhân. Sè langkong otama, buku ka’ḍinto terbi’ kalabân pangarep sè nganyet, ngajhâk ḍâ’ para maos kong-langkong rèng binè’ dhibi’, pasèra’a bisaos, kaangghuy aghângsèh pèkkèran sopajâ lebbi tajhem tor kritis saèngghâna ta’ ghâmpang noro’ aros. Sabâb ta’ sakabbhiyânna sè èlampa’aghi orèng laèn bisa èyakorraghi ḍâ’ ka abâ dhibi’. Moghâ dhâddhi pangasokan mongghu para maos.

Data Buku

Ombhul buku              : Parabân Tuah

Sè nyerrat                    : Elok Teja Suminar

Sè materbi’                  : Penerbit Basabasi

Taon terbi’                   : Maret 2021

Tebbel buku                : vi + 122 hlm; 12 x 19 cm

No. ISBN                    : 978-623-305-201-6

Sè ambeḍḍhâr             : Indina Zulfa Ilahi