Bali’ olle okoman etembang bula ta’
bisa atemmo kalaban dika.
(Ngantos)
KABIT
dhimen kaula senggut ngedhing oreng se abasa Madura katon ekoca’ oreng budhu
dhari disa otaba oreng
gunong na’nong bato kaletthak. E bagiyan laen,oreng abasa Indonesia, katon
daddi reng kottha, oreng se tenggi sakola’anna, ban
sabarundhut eccap se eakone agandhu’ arte lebbi. Bi-lebbi
bisa adha-kandha kalaban palappa basa manca, otamana basa
Inggris.
E bakto ganeka jugan seggut ngedhing ja’ se korangesto abasa Madura paneka ngangodhadan. Para anom Madura katon daddi oreng se sala. Nangeng, ba’ bendherra gun coma ngangodhadan se ta’ esto ka basana dibi’? Korangnga ngangodhadan abasa Madura, ponapa tadha’ se daddi sebbab laen? Kadi ponapa oreng seppo arabat na’ potona e compo’na bang-sebang?
Oreng towa senga’ me’ nyambit adik otaba
kakak ka pottrana.
Senga’ ana’ me’ etorot nyambat papa otaba
mama
ka
reng towa dhuwa’na. Senga’ oreng towa kebbi senneng ngedhingngagi an’na nyambat
abi, umi, panda,
otaba
bunda?
Ja’ senga rabet’ bakal lajir alarbat manabi badha lanjerrana. Sabaligga, manabi tadha’ lanjerranna bakal calekker. Buwana, oto’ larbat tor labu cena misalla, bakal ta’ lebur.
Tape neka banne rabet. Neka basa. Basana manossa. Manossa agandhu’ akkal. Bisa mekker se juba’ otaba se becce’. Bisa mekker se salpa’ otaba se salpo’.
Manabi abasa Madura gi’ eanggep salpa’, koduna sadaja aromat. Ta’ etorot mana sanyamanna. Manabi basa Madura gi’ eanggep abasa koduna ngajari ana’ kalaban teppa’, ta’ elombar akadi keban.
Manossa odhi’ badha atoranna. Atoran ta’ sakabbiyanna abangon
tolesan. Atoran partengka ban ahlak kodu elakone. Andhap asor kodu ekaandhi’ dhalem
tengka gulina.
Paneka se mabida manossa sareng keban. Basa aropa’agi sala settong cara kaangguy ngalampa’agi didinannepon bangaseppo. Dhalem basa badha ondhagga basa. Kalaban basa jugan bisa abida’agi oreng se koduna ngormat otaba eargai.
Kalaban ngangguy ondhagga basa bisa ngalampa’agi tatakrama. Pramela, oreng se ta’ ngangguy ondhagga basa esebbut mapas otaba ta’ abasa. Napa pole orengMadura se pajat ta’ ngangguy basa Madura. Pas ekoca’a ponapa?
Neka gi’ basa dhalem adha-kandha. Gi’ ta’ maso’ kaebbab gagembanganna basa otaba sastra. Manabi arassaeman ka basa Madura, ba’ gi’ ngangguya parebasan, saloka, pantun, paparegan, ban salaenna (bsl) dhalem adha-kandha? Paleng sakone’na, ba’ badha’a dunggeng, si’iran, ban laen-laen naleka nganju ana’?
Manabi pan-saponapan hal ganeka ta’ elakone, tadha’ salana manabi bang-sebangnga oreng Madura kaangguy maratene, meyara, tor merte basana dibi’. Tadha’ bates seppo otaba anom. Tadha’ tabuwangnga oreng ajar. Bila’a bisaos. Kasta pola enggi. Tape ta’ lebur manabi eros-terrossagi
Mat toyu aropa’agi sala settong ngangodhadan Madura se addreng maratene didinanna oreng seppo. Toyu ngakone ja’ aba’na oreng Madura kalaban ebukteyagi lebat tolesan aropa sanja’ tor careta pandha’ carpan.
Carpan-carpan dhalem buku paneka aropa’agi tolesan se oneng kalowar e eccaban jawa pos radar Madura jprm. Korran paneka narema tor makalowar carpan tor sanja’ basa Madura molae aher juli 2015. Sajjegga paneka jugan bannya’ ngongodhadan se noles basa Madura. Sala settongnga toyu se dhari gappora paneka.
Saamponna paneka, carpan-carpan se kalowar e jprm pas epakompol kaangguy epadaddi buku. Careta dhari kacaccelanna toyu paneka mandar daddiya obur e malem tanggal lema bellas, keng bulanna kaaddhangan ondhem.
Toyu aropa’agi oreng disa se ngakone
kadisa’anna. Oreng disa se lebur ka kadisa’anna. Pangalebur ka basa Madura
nandha’agi ja’ aba’na ta’ todhus ngakone menangka oreng Madura.
Ba, kadi ponapa essena buku paneka. Ngereng kagu’-ganggu’ gan sakone’. Badan kaula ta’ bakal mokka’ e bagiyan paneka. Ngereng giba reng-mereng tanggung samba ambigi accem kadiponapa taresnana santre, caretana reng aedder juko’, pokpara tengnga malem, bsl.
Aherrepon, ngereng abali ka aba’, abali
ka compo’ bang-sebang. Ta’ mabi noding bara’-temor otaba dhaja-lao’ kaangguy nyare sala. Me’-ame’ aba’ paneka gun
ko-ngako daddi Madura keng ta’ esto ka basana.
Bangkalan, 13 oktober 2016
Serradan paneka aropa’agi Pengantar
monggu buku “Embi’ Celleng Ji Monentar”
Lukman Hakim AG. Pangarang buku “Sagara
Aeng Mata Ojan” ngaolle Hadiah Sastera Rancage taon 2021. Samangken ngastane
Pimpinan Redaksi Jawa Pos Radar Madura tor nettep e Lenteng Sumenep, bukuna se
laen, Oreng-oreng Palang, Cengkal Burung, Tang Bine Majembar Ate.