![]() |
| illustrasi by Grenda Seba Fajri Andika |
Morbur: Resensi Embi’ Celleng Ji Monentar
Resensi : Fendi Chovi
Panjennengngan ngagunge pangalebur maos serradan careta abasa Madura?
Manabi kalerressan kasokan, tantoepon badan kaula kalaban
rassa gumbira, samoga ta' kalerowa oca' kaangguy apareng kabar ngengenge
ngombarra buku Carpan se eparenge bul-ombul *Embi' Celleng Ji Monentar.*
Sabellunna abirji' essena buku. Tantona parlo Ajunan ngagali,
bi-lebbi dha' sadaja paramaos kaangguy kennal tor ngagali se nganggit careta e dhalem serradan paneka.
Buku paneka eanggit sareng na'-kana' ngodha se asmaepon Mat
Toyu. Salerana menangka penotra se kasohor andhap asor, kaoladan jembar robana,
tennang guli pannengnga, esep ta' pate bannya' atengka juba'. Kantos mangken,
Mat Toyu gi' jejjeg noles careta abasa Madura.
Buku paneka saestona ta' kasebbut buku anyar. Sabellunna, buku
paneka pon terbi' menangka anggidan kabidan se eajum tor epangombar sareng Mat
Toyu e nalekana ajajal parjalanan ngabidi tareka nganggit careta pandha' Basa
Madura.
Manabi ebandhingngagi buku se lamba' ban se anyar paneka,
tantoepon gambarra kole' buku bak bida ban bak jau kabida'anna. Kole' buku se
samangken kaoladan lebbi lebur, nyennengnge tor magumbira asabab eanyare
kalaban barna se lebbi tera' monggu pangoladanna tor aksara se eangguy lebbi
raja saenggana nyaman eoladi sadaja para maos.
Akadi pamanggi se atorragi Lora Lukman Hakim A.G se kasokan
apareng dha-dhabun pandha' se aropa peyatoran, ngombarra buku paneka ta'
nyengla dhari kacaccelanna Mat Toyu. Buku paneka mandar daddiya obur e malem
tanggal lema bellas.
Rengkessa careta. *"Embi' Celleng Ji Monentar"*
nyareta’agi kabadha’an magarsare se badha e settong disa se ta' nyengla
dhari san-rasanna reng laen asabab ngobu
embi' se seggut ambar kassannagi.
Jejjer careta, Ji Monentar menangka oreng towa se pon bak
seppo, ngagunge pangalebur ngowan embi'. Sabban are embi' paneka ecangcang ka
tengnga tenggal, epakane tor eenome. Saamponna embi'na se asalla coma sapasang.
Agante are, adhu'-budhu' atamba bannya', ambar kassanangi ka tenggalla
reng-oreng. Ta' jamburungan, reng-oreng ganeka seggudan apangrasa apeggellan.
Se ngobu embi' eardhang, egiggiri tor epanglo tor ekacopogi
sabban are. E settong bakto Ji Monentar
acaggik ban atokara ban tatangga polana embi'na.
Careta paneka coma pamokka’ kaangguy nojju dha' careta se
bakal eatorragi, enggi paneka kabadha'an embi' sareng parjalanan cebbingnga
(potre bine'na) Ji Monentar.
Ropana Ji Monentar ngangunge ana' bine' se gi' buru asakola
Tsanawiyah (Satingkat SMP) ban ekaterrowe oreng. Cebbing ganeka elamar ban
lamaran paneka etarema. Saterrossa, kana' bine' se gi' abakalan ganeka seggut eseddhek.
Epanta kaangguy duli akabin. Amarga gi' kene' ban gi' asakola. Ji Monentar ta'
apareng edi. Babakalan ganeka epaburung.
Tello' kale abakalan tello kale jugan se epaburung. Sababba,
se lake' seggut nyeddhek menta akabin. Nangeng Ji Monentar gi' ngarep
cebbingnga lulus asakola.
Nyatana, saamponna lulus Madrasah Ajiyah, babine' ganeka terro
alanjutagi akuliya. Olle beasiswa dhari pamarenta. Sajjegga ana' bine'na
asakola kantos akuliya, embi'na Ji Monentar terros atamba, rajekkena morbur.
Sabban menggu sakaleyan, kana' bine'na nelpon akabar
kabadha'an aba'na. Dhari eppa'na, ekaolle kabar, kana' jareya bakal mole
sakejja', tantona kabar paneka magumbira dha' kalowarga se ngantos e romana.
E ganeka penterra Mat Toyu, tantona kabbi para maos ngarep
potra paneka abali daddi reng molja asabab akuliya tor nyare elmo ka lowar Polo
Madura.
Nyatana, potre ganeya mole kalaban nyambi reng lake' tor
ngemban ana'. Ji Monentar coma mandhek. Ta' metto oca’.
Manabi etalektegi kalaban jarna'. Careta e dhalem buku paneka
eanggit kalaban ngangguy ondhak basa camporan, otamaepon ondhak basa maba
(enja' iya) tor ondhak tengnga'an (enggi enten). Ngereng oladi e dhalem carpan
se laen "Mat Ecoco' Dhuri" kaca 9.
*"Dika ajalan baramma, na, ma' bisa taker potong
dhurina," sala settong tatanggana
atanya sambi matoro' montengnga ka padduna lencak*.
*"Enggi, ajalan biyasa. Kose aothala. Aba' ajalan pon
biyasa. Ta' amodhil-modhil. Gi' palang. Nape pole ja' senga taker
apenthal-penthal.*
Dha-kandha paneka ngangguy ondhak enggi enten. Ondhak Enggi
Enten, akadi jajarbaanna R.P Abd. Syakur Notoasmoro eangguy dha' sabala'an,
sakanca'an se ta' pate rapet. (Paramasastra Madura, laga 211)
Sabaligga, epetthek dhari buku Malathe Sato'or : Aesse
Ondhagga Basa se esoson Moh. Tajjib ajarbaagi ja' Basa Enja' Iya paneka eangguy
e antarana oreng sakanca'an, oreng sataretanan, oreng se anyama oreng towa
(Guru ka moret, oreng towa ka ana'). Tojjuwanna marapet (malle nambai serret)
tale ekeddan, sangaja amaba'agi ban oreng atokar.
Tantona se angguy Mat Toyu ta' kalero. Asabab, bannya' e
dhalem careta aesse san-rasan, partengka se mapeggelan tor laennepon. Nangeng
Mat Toyu tetteb aromat partengka bagus kalaban nganggit dha-kandha kalaban
jejjer ondhak basana.
E dhalem "Dhara e Kelbu'na Malem", Mat Toyu
agambarragi kabadha'an reng bine' se nyandhang rasa kasta asabab alako e jalan
se kalero. (Kaca 39)
*"Garowa Pasera, se toju' ngadheb dha' Bara’ dhaja. Ta'
adhung-kodhung ..." Dahno atanya ka lalake' se molae gella' alajjai caca.*
*"Manabi sampeyan kasokan, eologa. Bunten modha,"
lalake' ganeko matabar. Dahmo aonggu'.*
Dha-kandha e dhalem careta paneka ngangguy Basa Enja' Iya ban
Enggi Enten. E ka'dhimma se kadhuwa padha saleng ngormat amarga gi' ta' saleng
kennal. Tantona bannya' dha-kandha se lebur
ekaonenge se epangombar dhalem buku paneka. Maos serradan paneka,
tantona jugan ajar kaangguy ngaonenge macemma ondhagga basa, soklana oca'
kantos Paramasastra Madura. Salaen gapaneka, maos careta pandha' se eajum dhari
jejjer careta kaodhi'an magarsare otaba se nyelbi' dhari essena ate tor
pekkeran se nyerrat. Tantona bakal daddi settong pangaonengan anyar. Sabban
tolesan eanggit tantoepon kaangguy agambarragi essena pekkeran tor atena se
nganggit.
Anglebadi kacaccelanna Mat Toyu, lalake' tatak paneka kalonta
lothe’ tor penal e dhalem nganggit macemma serradan Basa Madura saenggana
sadaja para maos atamba bacaan buku Basa Madura. Mat Toyu dibi', pon acareta
ja' ngabidi nganggit tolesan e baja asakola kantos akuliya e Tana Jaba. Kantos
baja mangken, ongkas serradanna ampon ngombar e pan-saponapan Media, akadi
Koran, Majalah tor Media Online se badha e Jaba Temor.
Fendi Chovi
Tajjan, 4 Desember 2025
