GURU ganeko
ngajari alip. Alip ganeko manjeng. Ta’ kera tedhung, mereng, nokong, otaba
bungko’. Ta’ kera. Alip paggun sodek manjeng. Ta’ kera aoba.
Badha settong na’-kana’ se
ta’ duli ngarte ka alip. Ca-kancana se laen pon badha se bisa ngeja afala
ya’ kiluun. Tape na’-kana’ ganeko paggun ajar alip sampe’ ya’ paggun
ta’ ngarte-ngarte. Lako loppae.
Lako epaenga’ sopaja ta’
korang ajar. Ajarra sopaja epakorang terros. Artena, ta’ nemmo tobuk se ajara.
Korang malolo se ajara. Padhana se kodu ta’ korang ngakan. Saengga terro
malolo se ngakana. Sampe’ ta’ nemmo tobuk se ngakana. Korang malolo se ngakana.
Padha. Pakorang ajar. Aromasa lapar terros kaangguy ajar.
Guru Alip paggun ngajari
na’-kana’ ganeko. Guru Alip ganeko paggun ta’ korang ngajar. Ngajarra ta’
epakorang sakale. Maske ta’ dujan otaba ta’ tama’ ngajar. Tape guru ganeko
aromasa neser mon badha na’-kana’ ta’ duli ngarte ka alip. Ja’ rengan alip
ganeko se manjeng.
Na’-kana’ kadhang sampe’
nanges polana ta’ gellem bisa ngaji. Guru Alip nyabbari kalaban basa-basa se
kerana matennang pekkeranna. Mare esa’na, mored ganeko eolok Guru Alip kaangguy
ekon-pakon.
Gasek ban biyasa ekon-pakon
pajat langgananna oreng ngaji. Daddi gu’-ganggu’na oreng ngaji. Oreng
ngaji mon tadha’ kon-pakonna, ngajina arassa ceya. Korang buja-accemma.
Banne polana pakon bakal
agandhu’ pakan. Mon ngarep pakan dhalem pakon, tandhana ngarep bajaran.
Saestona guru ta’ asajja maorop antara ngajari kalaban pakon. Bariya keya
pakon, banne cara kaangguy olle bajaran pakan.
Kon-pakonna dhari guru pajat
ta’ nanto. Kadhang ngombi’ oto’, kaangguy eeter e teggal
kalagguwanna. Tape mored se andhi’ pekkeran laen, ngombi’ oto’na elambani
kaelan. Sabban sapergemman, dhubigi oto’ maso’ ka pangaelan. Se ngalakone
ganeko pendha kennyang sampe’ marena ngombi’ oto’.
E laen bakto, mored epakon
ngorpeng jagung, nongkes ra-kara, ban en-laenna. Kadhang, tanangnga mored badha
se ketel, dul-bindul e konco’na pol-empolanna.
Salaen kon-pakon ganeko,
badha settong pakon se biyasa ban kodu elakone areng-bareng. Pakon ganeko
nyello’ aeng ban ngesse’e jeddhing. Asalla jeddhing ganeko coma pakeban, se
baddhana aengnga dhari jambangan ban kelmo’. Karana bannya’ na’-kana’ se ngaji
ka gadhiya, oreng towana santre padha saroju’ kaangguy ngoba pakeban ganeko
daddi jeddhing.
Asalla nyello’ aeng pendha
jau ka somor. Ra-kera dhuratos dikdak se kodu lebat jurang,
ongga-toron. Lebat jalan bato galathagan, bato co’-nyoco’. Polana jalanna
sara, bannya’ oreng towana santre se saroju’ kaangguy agabay somor e seddi’na
langgar ganeko.
Se ngale giliran ban somor
ganeko ta’ kose dhalem. Pera’ nem dheppa ka baba pon nyomber. Reng-oreng padha
ta’ ngera bakal gampang nemmo somber.
Molae are ganeko na’-kana’
gampang nyello’ aeng. Ta’ usa u-jau pole. Somor se buru daddi ganeko pajat
semma’ dha’ jeddhing se buru ekagabay. Molae ganeko keya, bannya’ oreng nyello’
aeng ka gadhiya polana olle semma’.
Saengga adaddiyagi bannya’
oreng se ka gadhiya. Se asalla gunna terro nyello’a aeng, tape bisa
adha-kandha, ameler, ban en-laenna. Guru Alip nyoro ka binena sopaja nyadhiyai
kobi ka reng-oreng se nyello’ aeng. Polana abidda ngantos. Karana badha
kobi e somor, badha se sambi ko’-roko’an. Roko’na meles dibi’ se ebundu’
kalaban kole’na jagung.
Guru Alip ganeko perak
parana. Karana ta’ perna kapekkeran kaangguy andhi’ tamoy. Adha-kandha kalaban
oreng bannya’. Sanajjan gunna tatanggana dibi’. Guru Alip ganeko perak
karana kellar arebba ca’-oca’an kobi sadimo’, maske kadhang binena maresseng
karana korang gula paser. Tape mon gunna maresseng ta’ pate ebikes.
Kalakowan Guru Alip ganeko gunna nokange ban nae’ la’ang.
Salaen dhuwa’ kalakowan
ganeko, Guru Alip lako olle onjangan dha’ man-dhimman bengko. Bila malem Jum’at
lebbi gasek etembang malem-malem laenna. Nape pole bila malem Jum’at manes.
Kadhang kodu mole gallu pas mangkat pole dhari bannya’na le-olle se kodu
esambi. Bila malem Jum’at manes kadhang sampe’ lema oreng se ngonjang kaangguy
ngaji.
Biyasana bila pon bannya’
gallu’, Guru Alip ganeko mangkat mare asar maba. Ekala’ molae dhari se
paleng semma’ sampe’ se paleng jau. Le-ollena kadhang gi’ epatabar ka
oreng-oreng se etemmone neng e jalan. Bila etanya’agi, berra’ gallu’ se
nyambiya ka bengkona.
Maske gunna kare sabundu’,
paggun epatabar ka oreng kaangguy ekarebba. Nyamana oreng atemmo e jalan,
kadhang gunna erassae jajanna. Mare ganeko paggun epatabar. Dhapa’ ka romana
le-olle ganeko se kare sabundu’ ebagi ka binena.
Binena mokka’ bundu’an
ganeko tadha’ essena sakale. Ana’na Guru Alip ganeko kare ngantos bakal olleya
jajan se nyaman, nase’, ban juko’ se nyaman.
Binena maresseng ban
agarunggung. Tape Guru Alip ganeko paggun sabbar. Gunna neng-enneng ban mangkat
pole kaangguy ngaji ka settong bengko. Se andhi’ bengko pon ngarte, ja’ bila
ta’ dhateng mare mangrib, bakal dhateng mare esa’ otaba pendha malem. Kadhang
Guru Alip dhateng para’ tengnga malem.
Kalamon orengnga se eentare
pon tedhung, Guru Alip bakal nyare po-sapo ban asapowan taneyanna. Tape e bakto
gadhiya Guru Alip bingong. Tako’ aganggu oreng se pon tedhung. Tape Guru Alip
gunna asajja kaangguy aberseyan. Tadha’ pole. Tatemmona po-sapo ban tana
makalowar monye se gunna set-karsedan. Monye ganeko majaga oreng se tedhung.
”Sampeyan enggi, Guru,”
ca’na oreng se andhi’ bengko.
”Sapora neko mon bula
nger-maenger. Se ejaga’ana bula ta’ daddi.”
”Pojur Sampeyan dhateng.
Kaula gi’ tos-antosan. Aneka’ ka’ento laju. Ngaji e palemper.”
”Laon, aneko epamareya
gallu.” Guru Alip ganeko mamare nyapowe taneyan lanjang ganeko. Samarena
nyapowe taneyan, orengnga pon tareddep pole e lencak se pon badha damar
kambangnga.
Guru Alip amolae ngaji e
seddi’na orengnga, saengga oreng ganeko ngedhing. Oreng se ngonjang jaga ban
nganga’ teddha’an se pon molae cellep. Karana pon padha lempo, sadaja
teddha’an ganeko ebundu’ ban esadhiya’agi eseddi’na Guru Alip.
Mare ngaji, Guru Alip ganeko
pamet mole lebbi ceppet. Neser ka lempona oreng. Dhalem parjalanan mole, Guru
Alip ajalan ngastete. Tako’ agaggaran ban akolotoran berakadda.
Dhalem pekkeranna, ngarep
ana’ ban binena ta’ seddhi pole. Neser karana gella’ kaceba kalaban le-ollena.
Ta’ bisa aberri’ bannya’ pole salaen gunna le-olle. Tape kadhang terro arebba’a,
sanajjan dhari oreng laen. Ma’ olle padha melo rassana rebba ban arebba.
Dhapa’ ka bengkona. Binena
ejagai. Ana’na ejagai keya. Binena perak. Ana’na perak parana. Santrena ejagai.
Badha se jaga. Badha se paggun tedhung. Pajat sara kaangguy jaga tengnga malem. Sanajjan
pon jellas nape se bakal ekaolle. Pon badha e seddi’na eberra.
”Mara jaga. Ngakan kakabbi
na’-kana’,” Guru Alip ngolok. Tape se nyander gunna ka tello. Se kadibi’ paggun
malekko’ dhalem sarong.
”Mon badha kakanan, padhana
jajjalang nemmo tera’na bulan.”
Guru Alip paggun kapekkeran
ka settong moredda se ta’ gellem ngarte ka Alip ban lip-aliban. Settong mored
ganeko pon ngeco’ panggaliyanna guruna. Pekkeranna tatojju dha’ settong mored
ganeko. Nyare cara morok baramma se gampanga ekaenga’e moredda. (*)
Pare, 2 Sora 1437
Mat
Toyu aropa’agi Alumni MTs-MA Mambaul Ulum Gappora, Sumenep.